Εισαγωγή στο Αρχαίο ελληνικό δράμα

Συνέχεια

Όπως είπαμε παραστάσεις αρχαίου δράματος γινόντουσαν δύο φορές το χρόνο στα Μεγάλα ή ‘Εν άστει Διονύσια και τα Λήναια.

Τα Μεγάλα Διονύσια ήταν η πιο μεγάλη γιορτή. Η γιορτή ήταν αφιερωμένη σε μια διονυσιακή λατρεία που είχε έρθει στο άστυ (πόλη) από την κωμόπολη Ελευθερές[1]. Έτσι παράλληλα με τα Παναθήναια (τη γιορτή προς τιμή της Αθήνας και της θεάς), εισάγεται στο δεύτερο μισό του 6^ου αιώνα π.Χ η μεγάλη γιορτή του Διονύσου. Με την πολιτική ακμή της Αθήνας και την ανάδειξη της σε υπερδύναμη η σημασία αυτής της γιορτής ξεπέρασε τα στενά γεωγραφικά όρια κι αυτό οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό στις θεατρικές παραστάσεις.

Τα Διονύσια ήταν μια εκδήλωση στην οποία συμμετείχε ένα μεγάλο μέρος των ελεύθερων πολιτών συμπεριλαμβανομένων και των γυναικών που σπάνια είχαν την ευκαιρία να βγούνε έξω. Περισσότεροι από 150 χορευτές έπαιρναν μέρος στις δραματικές παραστάσεις και πολλοί περισσότεροι ήταν οι τραγουδιστές. Ανάμεσα στους συντελεστές των παραστάσεων και τους θεατές δεν υπήρχε χάσμα. Οι θεατές της μιας χρονιάς ήταν συντελεστές της επόμενης και αντίστροφα.

Δύο μέρες πριν τη γιορτή πραγματοποιούνταν μια τελετή η προάγων όπου γινόταν επίσημη ανακοίνωση των συντελεστών. Προτού δε αρχίσουν οι δραματικοί αγώνες εξασφαλιζόταν η παρουσία του θεού με μια αναπαράσταση του ταξιδιού του από τις Ελευθερές. 

            Οι καθ’ αυτοί αγώνες κρατούσαν πέντε μέρες. Η πρώτη ανήκε στη λατρευτική πομπή και στον διθύραμβο. Η δεύτερη στην κωμωδία (όπου διδάσκονταν 5 κωμωδίες) και από την τρίτη μέχρι την πέμπτη μέρα γινόντουσαν οι αγώνες της τραγωδίας όπου διδάσκονταν κάθε μέρα μία τριλογία και ένα σατυρικό δράμα. Με την ανάδειξη των νικητών του τραγικού αγώνα τελείωναν τυπικά τα Μεγάλα Διονύσια.

Τα Λήναια , αν και όχι η λαμπρότερη, ήταν ωστόσο η αρχαιότερη γιορτή και γιορτάζονταν Ιανουάριο/Φεβρουάριο[2]. Πήραν δε την ονομασία τους από την τοποθεσία στην οποία τελούνταν. Το όνομα Λήναιο παράγεται από τη σπάνια λέξη ληναί που σημαίνει βάκχες. Επομένως τα Λήναια πρέπει να θεωρηθούν γιορτή προς τιμή του οργιαστικού Διονύσου.

            Αν και αρχικά τόπος διεξαγωγής των αγώνων ήταν το ιερό του θεού στο Λήναιο, όταν ανέλαβε τη διοργάνωση το κράτος μεταφέρθηκαν στο θέατρο του Διονύσου.

            Στα Λήναια η τραγωδία είχε σαφώς υποδεέστερη θέση σε σχέση με την κωμωδία. Επίσημοι τραγικοί αγώνες άρχισαν αρκετά αργότερα και ταυτόχρονα εγκαινιάστηκε και ο διαγωνισμός των υποκριτών. Όπως φαίνεται διαγωνίζονταν μόνο δύο τραγικοί ποιητές, με δύο έργα ο καθένας ενώ δεν έχουμε πληροφορίες για το σατυρικό δράμα στα Λήναια.

            Ο χαρακτήρας των Λήναιων δεν ήταν πανελλήνιος όπως των Μεγάλων Διονυσίων. Κι αυτό επειδή το χειμώνα διακόπτονταν η θαλάσσια συγκοινωνία και οι ξένοι δεν μπορούσαν να επισκεφτούν την Αθήνα.

            Υπήρξαν και δραματικοί αγώνες έξω από τα όρια της Αθήνας οι οποίοι όμως αποσυνδέθηκαν από τη διονυσιακή λατρεία. Βέβαια, γιορτές προς τιμή κάποιου θεού εξακολούθησαν να αποτελούν πλαίσιο για παραστάσεις, αλλά ο Διόνυσος ήταν τώρα ένας ανάμεσα σε άλλους θεούς.

            Πάντως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με την πάροδο του χρόνου το δράμα αποκτούσα όλο και περισσότερο κοσμικό και λογοτεχνικό χαρακτήρα και σιγά σιγά αποδεσμευόταν από το λατρευτικό του πλαίσιο.  

---

[1] Μία μικρή πόλη στα σύνορα Αττικής-Βοιωτίας.

[2] Οι μήνες εκείνη την εποχή χωριζόντουσαν διαφορετικά . Ο Ελαφηβολιώνας κατά τη διάρκεια του οποίου διεξαγόταν η γιορτή αντιστοιχεί στους σημερινούς Ιανουάριο/Φεβρουάριο.